Çocukluk ve ergenlik döneminde görülen yıkıcı davranış bozuklukları, yalnızca “yaramazlık” veya “disiplinsizlik” olarak değerlendirilmemelidir. Bu bozukluklar, çocuğun duygusal dünyasında, dürtü kontrolünde ve toplumsal kurallarla kurduğu ilişkide yaşadığı zorlukların dışa yansımasıdır. Yıkıcı davranış ve davranım bozuklukları, bireyin kendi yaşamını ve çevresindeki insanların huzurunu etkileyen, erken dönemde fark edilmesi ve profesyonel destek gerektiren psikiyatrik durumlardır. Kadıköy Suadiye Psikiyatri Kliniği’nde hizmet veren Uzm. Dr. Turan Çetin, bu tür bozukluklarda çocuğu, ailesini ve çevresini birlikte değerlendirerek kalıcı çözümler geliştirmeyi amaçlar.
Yıkıcı davranış bozuklukları, çocuğun veya ergenin toplumsal kurallara, otorite figürlerine ve başkalarının sınırlarına uymakta güçlük yaşadığı, öfke, saldırganlık, inatlaşma ve karşı gelme gibi davranışlarla kendini gösteren bir grup ruhsal bozukluktur. Bu grup içinde en sık görülen iki tablo Karşı Gelme Bozukluğu (Oppositional Defiant Disorder) ve Davranım Bozukluğu (Conduct Disorder) olarak tanımlanır.
Karşı gelme bozukluğu, genellikle 8–12 yaşları arasında fark edilir ve çocuğun sürekli itiraz etmesi, kurallara karşı çıkması, yetişkinlerle tartışmaya girmesi ve kendi hatalarından başkalarını sorumlu tutmasıyla karakterizedir. Davranım bozukluğu ise daha ileri düzeyde bir tablo olup, kişinin başkalarının haklarını ihlal ettiği, yalan söyleme, kavga etme, hırsızlık yapma, eşyaları tahrip etme gibi davranışların tekrar ettiği bir durumdur.
Bu bozukluklar erken yaşta fark edilmezse ilerleyen dönemlerde okul başarısızlığı, sosyal uyum sorunları ve riskli davranışların gelişmesiyle sonuçlanabilir.
Yıkıcı davranış ve davranım bozukluklarının belirtileri çoğu zaman evde, okulda ve sosyal ortamlarda benzer biçimde gözlenir. Belirtiler duygusal ve davranışsal olmak üzere iki temel grupta toplanabilir.
Davranışsal belirtiler arasında sürekli kavga etme, eşyaları kırma, saldırganlık, kurallara uymama, yalan söyleme, okuldan kaçma, hayvanlara zarar verme, eşyaları çalma veya tahrip etme gibi eylemler bulunur. Bazı çocuklarda dürtü kontrolünde belirgin zorluklar vardır; düşünmeden hareket eder, sonuçlarını hesaplamadan riskli davranışlarda bulunabilirler.
Duygusal belirtiler arasında yoğun öfke, sabırsızlık, empati eksikliği, suçluluk hissetmeme, başkalarının duygularını küçümseme veya alay etme davranışları yer alır. Çocuk bu duyguların altında çoğu zaman değersizlik, reddedilme korkusu ve kontrol kaygısı taşır.
Aileler genellikle çocuğun “inatçı, söz dinlemeyen veya saldırgan” hale geldiğini fark eder; ancak bu davranışların ardında çoğu zaman duygusal ihmal, güvensizlik veya gelişimsel bir kontrol sorunu bulunur.
Yıkıcı davranış ve davranım bozukluklarının nedenleri çok boyutludur. Genetik yatkınlık, biyolojik faktörler, çevresel koşullar ve aile içi dinamikler bir araya gelerek tabloyu oluşturur.
Beyin gelişiminde özellikle dürtü kontrolünü sağlayan ön beyin bölgelerinde (prefrontal korteks) fonksiyonel farklılıklar saptanmıştır. Bu farklılıklar çocuğun öfkesini yönetme, empati kurma ve sonuçları değerlendirme becerilerini zorlaştırabilir.
Aile ortamı da önemli bir belirleyicidir. Sürekli eleştiren, tutarsız veya cezalandırıcı ebeveyn tutumları, çocuğun güven duygusunu zedeler. Aşırı hoşgörülü, sınır koymayan veya ilgisiz ebeveynlik de aynı ölçüde risklidir. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarının görülmemesi, onu olumsuz davranışlarla dikkat çekmeye yöneltebilir.
Çevresel faktörler de önemli rol oynar. Şiddet içeren medya içerikleri, zorbalık, sosyal dışlanma ve düşük sosyoekonomik koşullar, saldırgan davranışların öğrenilmesine katkıda bulunabilir. Ayrıca çocukluk çağında yaşanan travmalar –özellikle duygusal ya da fiziksel istismar– bu bozuklukların gelişiminde temel bir risk faktörüdür.
Yıkıcı davranış bozuklukları, yalnızca çocuğun davranışlarına bakılarak değil, davranışların sürekliliği, şiddeti ve bağlamı dikkate alınarak değerlendirilir. Uzm. Dr. Turan Çetin, tanı sürecinde hem çocukla hem ailesiyle ayrıntılı görüşmeler yapar, davranış örüntülerini analiz eder ve gerektiğinde öğretmen görüşleriyle destek alır.
Tanı koyarken çocuğun mizacı, gelişim öyküsü, aile dinamikleri ve çevresel stres faktörleri birlikte incelenir. Çünkü davranış bozukluğu, her çocukta farklı bir nedenin sonucu olabilir.
Kadıköy Suadiye Psikiyatri Kliniği’nde yıkıcı davranış ve davranım bozukluklarının tedavisinde amaç, çocuğun yalnızca davranışlarını değil, bu davranışların ardındaki duygusal ihtiyaçları da anlamaktır. Tedavi süreci bireyselleştirilir; çocuğun yaşına, ailesel koşullarına ve sosyal çevresine uygun bir yol haritası belirlenir.
Psikoterapi, tedavinin temelini oluşturur. Bilişsel davranışçı terapi ile çocuk, öfke kontrolü, dürtü yönetimi ve empati becerilerini geliştirmeyi öğrenir. Aile terapisi, ebeveynlerin tutarlı sınırlar koymasını ve iletişim becerilerini güçlendirmesini sağlar. Davranışsal müdahaleler ise ödül-ceza sisteminden çok, olumlu davranışların fark edilmesi ve pekiştirilmesi üzerine kuruludur.
Bazı durumlarda dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü veya anksiyete gibi ek tanılar bulunabilir. Bu durumlarda tedavi planı bütüncül biçimde düzenlenir. Uzm. Dr. Turan Çetin, çocuğun yalnızca “sorun çıkaran” değil, duygusal desteğe ihtiyaç duyan bir birey olduğunu merkeze alarak çalışır.
Yıkıcı davranış ve davranım bozuklukları erken fark edildiğinde, çocuğun gelişimi açısından olumlu sonuçlar alınır. Tedavi edilmeyen vakalarda ergenlik döneminde suça yönelme, okuldan kopma, madde kullanımı ve sosyal izolasyon gibi riskler artar. Bu nedenle çocuğun öfke, karşı gelme ya da saldırganlık gibi davranışları uzun süredir devam ediyorsa, profesyonel destek almak en sağlıklı yoldur.
Her çocuk, içinde yaşadığı çevreye bir ayna tutar. Davranış bozukluğu, çocuğun duygusal acısını ifade etme biçimi olabilir. Erken dönemde doğru yaklaşım ve profesyonel destekle, bu davranışların altında yatan duygular anlaşıldığında iyileşme mümkündür. Kadıköy Suadiye Psikiyatri Kliniği’nde Uzm. Dr. Turan Çetin, çocuk ve ergenlerde yıkıcı davranış bozukluklarını bilimsel, empatik ve aile odaklı bir yaklaşımla değerlendirir. Amaç yalnızca “problemi düzeltmek” değil, çocuğun kendini güvende hissedeceği bir duygusal alan oluşturmaktır.
Uzman psikiyatri ekibimiz en geç 24 saat içinde sizinle iletişime geçer.
Kadınların yaşam döngüsünde yer alan regl (menstrüasyon) dönemi, yalnızca fizyolojik değil; aynı zamanda duygusal ve psikolojik değişimlerin de yoğun olarak yaşandığı bir süreçtir.
Devamını Oku
Depresyon yalnızca ruh halini değil, uyku düzenini ve biyolojik ritmi de derinden etkiler. Uyku, insan bedeninin yenilenme süreci olduğu kadar, zihinsel dengeyi korumanın da temel aracıdır.
Devamını Oku
Duygudurum bozuklukları özellikle major depresyon ve iki uçlu bozukluklar bireyin ruhsal dengesini, sosyal işlevselliğini ve yaşam kalitesini derinden etkileyen psikiyatrik rahatsızlıklardır.
Devamını Oku
